MISSELIJK

Voor ik mijn liefde verklaar aan de Portugese inzending van dit jaar, eerst even dat wat de Volkskrant vandaag, de dag voor de eerste halve finale,  over de zanger – Salvador Sobral – schreef:
‘Hij kan er natuurlijk ook niets aan doen, maar de slissende s’en uit het Portugees maken van Sobral een dronken tor. Zijn mimiek met dat hangende kopje doet ook het ergste vrezen. En stijlpolitieagent Arno Kantelberg zou de ongeschoren hipster beslist op de bon slingeren voor het drie maatjes te grote colbertjasje (het pochetje zit óp de schouder!). Aan de achterkant zit het vol kreukels, alsof hij zo uit de auto is gestapt. Vermoedelijk net aan de blaastest ontsnapt, maar van dit podium dondert hij af.’

Ik citeer het hier in zijn geheel omdat het me onpasselijk maakt. Dezelfde krant die gromt over Geenstijl schrijft nu iets wat Geenstijl graag gepubliceerd zou hebben. Ken je die oom op nare familiefeestjes die zo in het leven teleurgesteld is dat hij een nichtje dat stottert gaat zitten pesten? De Volkskrant is die oom.

LUISA

Maar eerst naar Luisa Sobral. De oudere zus van zanger Salvador. Omdat de Portugezen hun voorronde anders wilden vormgeven dan normaal, nodigden ze bekende, eigenzinnige componisten uit om een lied voor iemand anders te leveren. ‘En,’ werd erbij gezegd, ‘schrijf liever géén specifiek Eurovisieliedje, daarmee hebben we in het verleden weinig succes gehad.’ Dat klopt – Portugal won het festival nog nooit en is met een tweeënveertigste plek op de eeuwige ranglijst een van de slechts scorende landen. ‘Géén specifiek Eurovisieliedje,’ werd er dus gezegd, ‘maar eerder een goede song uit de huidige Portugese muziekscene.’

Luisa zei ja, Luisa bedacht dat haar broer het dan moest gaan zingen (hoewel ze beiden bekend werden door Idols, nam Luisa al vier albums op en Salvador nog maar één), omdat ze graag wilde dat Portugal zijn stem weer eens zou horen. Salvador aarzelde, maar hé, het was zijn zus, dus waarom niet?

Er gingen wat weken voorbij, maar uiteindelijk stuurde Luisa Amor pelos dois naar haar broer. En nog een tweede nummer. Maar Salvador was al verliefd geworden op Amor pelos dois. En hun vader ook. Die is geen musicus, maar al toen zijn kinderen jong waren wees hij hen tijdens lange autoritten op zinnetjes en op woorden. ‘Het is misschien geen opgewekt feestliedje, maar het is prachtig, echt, práchtig,’ zei hij over Amor pelos dois. Salvador was het daarmee eens. ‘Met dit lied hoef ik me op geen enkele manier anders voor te doen dan ik ben. Het zou een nummer van mijn eigen album kunnen zijn. Het is simpel en eerlijk en alles aan dit liedje bevalt me. De enige reden dat ik er niet de hele tijd naar luister is omdat ik het zelf zing. Als het op een plaat van mijn zus stond zou ik er verslaafd aan raken.’

EENZAAMHEID

Salvador won de Portugese voorronde (lees hiernaast ons stuk over hoe ánders die was, en hoe Sobrals overwinning werkelijk een Portugese ommekeer betekent) en is nu een van de hoogst geplaceerde favorieten voor de eindoverwinning.

Dat heeft met authenticiteit te maken. Het songfestival is niet meer het festival van de jaren tachtig en negentig, waarin er een blauwdruk vastgelegd leek: zó moet een inzending klinken. Tegenwoordig is er juist succes voor de songs die níét als een songfestivalliedje klinken. Eigenzinnigheid wordt beloond, originaliteit, eerlijkheid.
Die liefhebbende omschrijvingen zijn allemaal van toepassing op Amor pelos dois. Het is een liedje waarin je je eigen eenzaamheid herkent, maar waarin die eenzaamheid wordt gewiegd en gesust. Tijdens Sobrals zingen wil je je armen om jezelf heen slaan, en dit keer hélpt dat.

Amor pelos dois is ook een overwinning op onze hang naar uniformiteit. Salvador Sobral laat zich geen fancy kleren aanmeten en hij laat zich zijn bewegingen niet afnemen. Want ja, die zijn opvallend. Hij buigt zijn bovenlichaam, hij trekt met zijn hoofd, en nee, hij is niet dronken.
Dit zegt hij er zelf over: ‘Ik ben de drager van het lied. De muziek beïnvloedt mijn lichaamsbewegingen, en mijn lichaam is het instrument dat het lied voortbrengt. Een gebaar kan bij een klank passen, of een klank lokt een beweging uit.’
Luisa voegt toe: ‘Als een liedje je zo na aan het hart ligt, dan vertalen de woorden zich soms in een bepaald gebaar of een bepaalde houding. Bij blinde zangers zie je dat ook. Iemand als Stevie Wonder maakt vaak heel vreemde gebaren. En waarom? Omdat hij zichzelf niet kan zien, en omdat hem dat dus niets kan schelen.’

ZIEKTE

Het songfestival kent een aanloop van veertien dagen. Met repetities en persconferentie Maar Salvador arriveerde pas in de laatste week. Zijn zus deed de repetities voor hem. Waarom?
Dit is wat ze er op een persconferentie over vertelde: ‘Mijn broer is niet ziek. Nou ja, hij heeft iets dat al jaren gaande is, maar op dit moment is hij niet ziek. Hij is hier niet omdat twee weken te lang voor hem is om weg te zijn van zijn medische begeleiders. Dat wil zeggen, een van die begeleiders is meegekomen naar Kyiv. Maar er zal geen probleem zijn deze week.’

Wat hij precies heeft is niet helemaal duidelijk. Zelf zegt hij: ‘Dat hoeft niemand te weten. Mijn familie weet er natuurlijk van. Maar ik denk dat bijvoorbeeld dat wat er gebeurt in de huidige politiek van meer belang voor het publiek is dan mijn gezondheidstoestand. Mensen willen drama en dat is triest genoeg. Ik hou het liever voor mezelf. Ik heb het altijd gehad en ik weet hoe ik ermee om moet gaan.’
In een ander interview vertelde hij wel dat hij vlak voor de Portugese finale een dubbele hernia-operatie moest ondergaan. Pas een paar dagen ervoor mocht hij het ziekenhuis verlaten. De verpleegsters zeiden tegen me: ‘Dat red je niet.’ Maar hij zei: ‘Dan kennen jullie mij nog niet.’

HET LIEDJE

Het liedje zelf is niet alleen klein, ook de boodschap is intiem. Luisa vatte het als volgt samen: ‘Hij houdt nog van haar. Zij niet meer van hem. Maar hij weet een uitweg: hij kan liefhebben voor twee.’
Onderaan dit bericht lees je de volledige Portugese tekst (Sobral is vanavond de enige die niet in het Engels zingt), maar dit vertelt het lied:

Liefhebben voor twee

Als iemand ooit naar me vraagt,
zeg dan dat ik leefde om jou te beminnen.
Voor jij er was, bestond ik maar gewoon.
Ik was moe en had niets te geven.

Mijn lief, hoor mijn smeekbede,
ik vraag je om terug te komen, om weer van me te houden,
Ik weet dat we niet in ons eentje lief kunnen hebben, maar
misschien kun jij het stapje voor stapje weer leren.

En als jouw hart niet toe wil geven,
de passie niet voelt en geen pijn wil lijden
zonder plannen te maken voor de toekomst –
dan kan mijn hart misschien wel
liefhebben voor twee.

VANAVOND

Salvador treedt vanavond – als enige – vanaf de ‘cookie’ op. Dat is de benaming voor een klein rond podiumpje in het midden van de zaal, weg van het hoofdpodium, normaal gesproken de plek voor een vooraankondiging door de presentatoren of iets dergelijks. Het is een intiemere plek, een eilandje voor Salvador, die de jongen vertolkt die is blijven liefhebben, nadat zijn meisje het uitgemaakt heeft. Helemaal alleen staat hij daar, in de steek gelaten. En juist daardoor wordt hij door ons omarmd.

O, en heel veel dank aan de nare Geenstijl-schrijvers van de Volkskrant. Het zal Portugal alleen maar helpen. Haten is makkelijk, maar Tsjechov schreef al dat een mening maar twee kopeken kost en op elke straathoek te koop is. Dus ook de zielige pest-oom wordt overspoeld door dat wat veel belangrijker is: een liedje dat ons aantikt, omdraait en in de armen neemt. Salvador Sobral heeft er de rust, eigenzinnigheid en liefde voor. Liefde voor twee. Rust voor twee. Eigenzinnigheid voor ons allemaal.

NB: De Volkskrant ‘rectificeerde’ twee dagen later met deze woorden: ‘Door een fout in ons systeem kwam per ongeluk het verkeerde stukje over.’ Het cijfer (4) dat ze gaven werd veranderd in een 8,5.

Amor pelos dois

Se um dia alguém perguntar por mim
Diz que vivi p’ra te amar
Antes de ti, só existi
Cansado e sem nada p’ra dar

Meu bem, ouve as minhas preces
Peço que regresses, que me voltes a querer
Eu sei que não se ama sozinho
Talvez devagarinho possas voltar a aprender

Se o teu coração não quiser ceder
Não sentir paixão, não quiser sofrer
Sem fazer planos do que virá depois
O meu coração pode amar pelos dois.